گیاه موجود زنده ای است كه
از فرایند فتوسنتز استفاده میکند.
فرایندی كه در آن
انرژی ناشی از نور خورشید
به انرژی شیمیایی (غذا) تبدیل میشود.
گیاهان در كف شبكه غذایی هستند.
آنها آتوتروف هستند.
آتوتروف یعنی گیاهی که تولید كنندگان- موجودات زنده ای كه غذای خودشان را میسازند
گیاهان از نظر اندازه، شكل و نوع محیطی كه در آن زندگی میكنند
بسیار با هم متفاوتند.
گیاهان تقریباٌ در همه جای گیتی می رویند
گلها علفها ودرختان را تقریباٌ هر روزه می بینیم.
گیاهان همچنین بر فراز کوههای بلند دراقیانوس ها
در بسیاری از بیابانها و در نواحی قطبی می رویند.
بدون گیاهان، آدمیان و جانوران
نمیتوانستند در کره زمین زندگی کنند.
آدمی بدون هوا یا خوراک نمیتواند زندگی کند
و همچنین بدون گیاهان نمیتواند زنده بماند.
اکسیژن موجود در هوا که تنفس می کنیم از گیاهان فراهم می آید.
خوراکی که میخوریم نیز از گیاهان یا از جانوران گیاهخواربدست می آید.
در خانه سازی و بسیاری از چیزهای سودمند را از کنده
و تخته و الوار درختان و خیلی از پوشاکهای ما
از الیاف گیاهی از قبیل پنبه فراهم میگردد.
بیان دیگر میتوان گفت که
فرق عمده میان گیاهان و جانوران آن است که
گیاهان در جایی ثابت هستند
در حالی که تقریباٌ همه جانوران با نیرو و اراده خود حرکت می کنند.
بیشتر گیاهان خوراک خود را از هوا از نورخورشید و آب میگیرند.
جانوران نمیتوانند برای خود خوراک بسازند.
از این رو گیاهان یا جانوران گیاهخوار را میخورند.
پایه و اساس واحد اصلی و آجر ساختمان موجود زنده
یاخته یا سلول میباشد
و از این جهت گیاه و جانور با هم تفاوت دارند
زیرا بیشتر گیاهان
سلولهای دیواره ای کلفت حاوی ماده ای بنام سلولز دارند
یاخته های جانوری ماده سلولز ندارد.
ریشه ها گیاه را در زمین محكم میكنند
و آب و مواد مغذی معدنی را از زمین جذب میكنند.
پسنقش اصلی ریشه در زندگی گیاه ،
جذب آب و نکهای کانی و نگاهداری گیاه در خاک است.
بر حسب منشا تشکیل ریشه
دو نوع ریشه راست و افشان تشخیص داده میشود.
اگر منشا ریشه ، ریشهچه گیاه نباشد،
چنین ریشهای را نابجا گویند.
ساختار ریشه در ارتباط با نقش آن تغییر میکند
و در نتیجه انواع ریشه ایجاد میشوند که عبارتند از:
ریشههای ذخیرهای یا غدهای،
ریشههای هوایی
مانند :
ریشههای نگاهدارنده ، ریشههای بالارونده یا چسبنده،
ریشههای انگلی
ریشههای تنفسی.
کلاهک ریشه موادی تولید میکند که
سبب رشد رو به پایین ریشه ها میشود.
کلاهک ریشه مواد چسبناکی ترشح میکند که باعث میشود
گیاه در حال رشد بتواند به میان خاک بلغزد.
منطقه ای که بلافاصله در پشت
کلاهک ریشه است مریستم نامیده میشود
و حاوی سلولهایی است که فعالانه تقسیم میشوند.
سلولهای تازه تقسیم شده درازتر میشوند
و هنگامیکه رو به پایین رشد میکنند کل ریشه را طولانی میکنند.
برگها حاوی كلروپلاست هستند كه در آنها فتوسنتز رخ میدهد.
دی اكسید كربن از منافذ داخل برگها جذب میشود
و اكسیژن به عنوان محصول فرعی فتوسنتز تولید و آزاد می شود.
سلولهای گیاهی یك دیواره سلولی سلولزی محافظ دارند
که برخلاف سلولهای جانوری فاقد سلولز هستند.
ساده ترین نوع برگ یک تیغه صاف است
اما برخی از برگها به
برگچه های کوچک تر تقسیم میشوند.
این شکل برگها ممکن است
مزایای خاصی برای گیاه به همراه داشته باشد
که از جمله آنها مقاومت کمتر در برابر باد است.
برگهای گیاهان همیشه سبز، مانند کاملیا،
اغلب فوق العاده مومی هستند
تا در مقابل خشکی از خود محافظت کنند.
وظیفه اصلی ساقه
ساقه بخشی از محور اصلی گیاه است که
نقشهای نگهداری ، هدایت ، تولید بافتهای جدید ،
اندوختن مواد و فتوسنتز را به عهده دارد.
ساقه
دارای لوله های میکروسکوپی ای به نام آوندهای چوبی است،
که آب و مواد معدنی را حمل میکنند.
همچنین دارای آوندهای آبکش است که مواد غذایی را انتقال میدهند.ساقه را از نظر محیط زندگی به سه گروه تقسیم میکنند:
ساقههای آبی ،
ساقههای هوایی
ساقههای زیرزمینی.
ساقههای هوایی و زیرزمینی
را به حسب طول عمر ، نوع گیاه و نحوه رشد به چهار گروتقسیم میکنند:
ساقههای بازدانگان و دولپهایهای چوبی ،
ساقههای گیاهان دولپهای علفی ،
ساقههای گیاهان تکلپهای
و ساقههای تغییر شکل یافته .
در روی ساقه بخشهایی دیده میشوند که عبارتند:
جوانه انتهایی ،
جوانههای جانبی مولد برگ و گل ،
اثر برگ ، اثر دسته آوند ، گره ، میانگره و عدسک
(در شاخههای مسن) .
ساقه
همچنین دارای سلول هایی با دیواره های ضخیم شده خاصی است که
به استحکام ساقه کمک می کنند.
ساقه ممکن است لایه هایی از سلول های تقسیم شونده نیز داشته باشند
که باعث می شوند ساقه ضخیم تر شود.
گیاهان مختلف بافت های آوندی
(دسته های آوندهای نقل و انتقال)
خود را به اشکال متفاوتی می چینند.
داخل ساقه گیاه دم اسبی، چوب و آبکش از میان
یک استوانه داخلی به نام استوانه آوندی عبور میکنند.
استوانه آوندی از سلولهای بزرگی تشکیل شده است.
در اطراف این استوانه یک پوست محافظ سبک پر از هوا هست.
سلولهای بیرونی ساقه دارای
پوشش مومی برای جلوگیری از خشک شدن ساقه اند.
جوانهها
را بر حسب محل استقرار آنها بر روی ساقه تقسیم میکنند.
به
جوانههای انتهایی ، جانبی ، فرعی و نابجا .
رشد ساقه به دو صورت طولی و قطری است.
در قسمت انتهایی هر ساقه مریستم انتهایی قرار دارد که
در اثر تقسیم و تمایز یاختههای آن سه نوع بافت مریستم نخستین
به نامهای
پروتودرم ، مریستم زمینهای و پروکامبیوم بوجود میآیند.
پروتودرم بشره را تولید میکند.
بافتهای نخستین پوست مغز و گاهی اشعه مغزی
از مریستم زمینهای بوجود میآیند.
پروکامبیوم از خارج آوند آبکش
و از داخل آوند های چوبی را ایجاد میکند.
گل
اندامی است که اعمال تولید مثلی گیاه در آن صورت میگیرد.
هر گل از اندامهای پوششی و زایشی تشکیل شده است.
کاسبرگها و گلبرگها اندامهای پوششی گل هستند
که حفاظت همه بخشهای گل را بر عهده دارند.
نافه و مادگی و ساختمان آن
مادگی اندامهای زایشی گلاند.
نافه گل
مجموعهای از پرچمهاست که
هر یک از پرچمها از میله و بساک تشکیل مییابند.
دانه گرده در اثر تقسیم میوز بوجود میآید
و دارای دو هسته روینده زاینده است.
مادگی از سه بخش تخمدان ، خامه و کلاله تشکیل شده است
گلها از نظر ساختار متنوعاند
و به صورت کامل ، ناقص ، نر و نرماده دیده میشوند.
طرز قرار گرفتن گلها را روی شاخهها گل آذین مینامند
تشکیل گل طی سه مرحله صورت میگیرد که
یکی از علل تشکیل آن برداشته شدن
عوامل خواب از روی مریستمهای خفته است.
فرآیند تولید مثل گیاهان گلداربا ظهور گل آغاز میشود
و با تشکیل دانه پایان مییابد.
پس از لقاح تخمک به دانه
و دیوارههای تخمدان به صورت میوه تغییر شکل میدهند.
تغییر شکل تخمدان به میوه ممکن است
بدون عمل لقاح نیز صورت گیرد.
تخمدان رشد یافته را میوه گویند.
در بسیاری از میوهها بخشهای دیگر گل همراه با تخمدان رشد میکنند.
تشکیل میوه عموما پس از گرده افشانی و لقاح آغاز میشود.
بافت دیواره تخمدان ضمن تحولاتی فرا بر میوه را بوجود میآورد.
که از سه لایه درونبر ، میانبر و برونبر تشکیل شده است.
میوه گیاهان اصولا دو نوع هستند.
میوههای ساده که از رشد یک تخمدان حاصل میشود
و میوههای مرکب از رشد چند تخمدان حاصل میشوند.
بعد از لقاح مضاعف تخمک به دانه تبدیل میشود.
دانه رسیده از سه بخش تشکیل شده است.
پوشش دانه:
که از یک یا دو پوسته تخمک بوجود میآید.
آندوسپرم:
که ممکن است به مقدار زیاد یا کم وجود داشته باشد.
جنین:
که از رشد آن گیاه جوان بوجود میآید.
دانه پس از تشکیل وارد زندگی میشود
تا شرایط لازم برای رویش آن فراهم گردد.